Adrien de Gerlache was een Belgische ontdekkingsreiziger en maritiem officier die beroemd werd door zijn leiding over de Belgische Antarctische Expeditie (1897-1899). Deze expeditie, uitgevoerd met het schip Belgica, was een baanbrekende onderneming en markeerde een belangrijke mijlpaal in de geschiedenis van de Antarctische exploratie.
Voorbereiding
De Belgica was van oorsprong een Noors walvisschip met de naam Patria. Het schip werd in 1896 gekocht door Adrien de Gerlache en aangepast voor onderzoek in de poolgebieden. Hij herdoopte het schip tot de Belgica. De expeditie werd gefinancierd door zowel Belgische sponsors als internationale bijdragen. Adrien de Gerlache stelde een internationale bemanning samen, waaronder enkele opmerkelijke figuren zoals de Roemeense natuuronderzoeker Emil Racovitza, de Poolse wetenschapper Henryk Arctowski en de Amerikaanse scheepsdokter Frederick Cook. Maakte ook deel uit van de bemanning: de Noor Roald Amundsen, die als eerste ooit de Zuidpool zou bereiken.
Doel van de expeditie
De belangrijkste doelstellingen van de expeditie waren het verkennen van onbekende gebieden in Antarctica, het verzamelen van wetenschappelijke gegevens over het klimaat, de geologie, de biologie alsook het bereiken van de zuidpoolcirkel. De expeditie vormde het begin van de heroïsche tijd van Antarcticaverkenningen.
.jpg)
De Belgica vertrok op 16 augustus 1897 vanuit Antwerpen en bereikte begin 1898 de zuidpoolcirkel. Vervolgens deed de expeditie Madeira, Rio de Janeiro en Montevideo aan. In Rio de Janeiro voegde Frederick Cook zich bij de expeditie. In januari 1898 bereikte de Belgica de kust van Grahamland. Een 30-tal nieuw ontdekte gebieden in de Palmer Archipel kregen een naam van de Gerlache, zoals Antwerpen Eiland of Vlaanderen Baai. Op 28 februari 1898 raakte het schip ingesloten door het ijs in de Bellingshausenzee nabij Peter I Eiland. Dit maakte de Belgica tot het eerste schip dat ongepland overwinterde in de Antarctische wateren. De bemanning moest maandenlang overleven onder barre omstandigheden, waaronder bittere kou, voedseltekorten en een totale afwezigheid van daglicht. Deze uitdagingen hadden niet alleen een fysieke impact, zoals scheurbuik door een gebrek aan vitamine C, maar veroorzaakten ook mentale stress door het isolement en de onzekerheid.
De situatie vereiste inventiviteit en vastberadenheid. Frederick Cook, de scheepsarts, speelde een cruciale rol om scheurbuik tegen te gaan. Lecointe en de Gerlache werden zo ziek dat ze zelfs hun testament opmaakten. Cook spoorde de bemanning aan om pinguïn- en zeehondenvlees te eten. Hij hield de mannen ook fysiek actief door hen te laten werken op het ijs en dagelijkse oefeningen te doen. Ondanks de ontberingen zette een deel van de bemanning hun wetenschappelijke werk voort. Onder leiding van Racovitza en Arctowski werden weerpatronen bestudeerd, biologische stalen verzameld en astronomische waarnemingen gedaan.
In januari 1899 begonnen de temperaturen te stijgen, maar het schip bleef gevangen in het ijs. De bemanning werkte wekenlang om een kanaal uit het ijs te zagen. Uiteindelijk, op 15 februari 1899, kwam het schip los en kon de terugreis beginnen. De overwintering van de bemanning van de Belgica wordt beschouwd als een heroïsche prestatie en een keerpunt in de geschiedenis van poolonderzoek. Zowel de fysieke als mentale doorzetting van de bemanning werd getest en bewezen. Op 5 november 1899 bereikte het schip opnieuw Antwerpen.
Ondanks de ontberingen verrichtte de expeditie baanbrekend wetenschappelijk werk. Racovitza verzamelde een schat aan biologische monsters, en Arctowski bestudeerde de weerpatronen en het geomagnetisme van de Zuidpool. Dit leverde waardevolle inzichten op in het Antarctische ecosysteem en meteorologie.
Op biologisch vlak verrichtte Emil Racovitza baanbrekend werk door een uitgebreide collectie van organismen te documenteren, variërend van pinguïns en zeehonden tot micro-organismen. Hij beschreef verschillende nieuwe soorten en legde daarmee de basis voor de studie van Antarctische ecosystemen en de adaptatie van leven aan extreme omstandigheden.
Arctowski en Dobrowolski hielden zich bezig met meteorologie en klimatologie. Ze voerden dagelijkse metingen uit van temperatuur, luchtdruk, windrichting en windsnelheid, waardoor één van de eerste uitgebreide datasets over het Antarctische klimaat werd verzameld. Tijdens de lange poolnacht bestudeerden ze ook het effect van de afwezigheid van zonlicht op het weer en het milieu. Hun onderzoek toonde aan dat Antarctische weerpatronen invloed hebben op globale meteorologische processen.
Op het gebied van geologie en geografie bracht de expeditie onbekende kustlijnen van Antarctica in kaart en verzamelde geologische monsters, waarmee de geologische geschiedenis van de regio beter werd begrepen. Deze ontdekkingen droegen bij aan de kennis van de unieke landschappen en sedimentaire samenstellingen van Antarctica.
